La helenista navarra Ana Iriarte Goñi, pionera nes investigaciones sobro les muyeres na Grecia clásica, foi investida esti mediudía doctora Honoris Causa pola Universidá d'Uviéu, nuna ceremonia, celebrada nel Paraninfu del Edificiu Históricu, que foi presidida pol rector Ignacio Villaverde y na qu'exerció como madrina Rosa María Cid López, catedrática del Departamentu d'Hestoria de la universidá asturiana.

La ceremonia de investidura, na qu'Ana Iriarte recibió los atributos del honoris, cuntó con una amplia presencia de miembros de la comunidá universitaria y representantes institucionales. Tuvieron presentes, ente otres autoridaes y amás del equipu rectoral de la universidá asturiana; Susana Reboreda, vicerrectora d'Estensión Universitaria de la Universidá de Vigo; Manoli Igartua, vicerrectora del Campus d'Álava de la Universidá del País Vascu; Cristina González Morán, directora xeneral d'Universidá del Gobiernu d'Asturies, y María Jesús Álvarez, directora del Institutu Asturianu de la Muyer.

Ana Iriarte Goñi, nacida en Pamplona en 1956, foi caderalga d'Hestoria Antigua na Universidá del País Vascu y ye especialista n'hestoria antropolóxica de la Grecia antigua. El Conseyu de Gobiernu de la Universidá d'Uviéu, en sesión ordinaria celebrada'l día 1 de marzu de 2024, alcordó por unanimidá, a propuesta del Departamentu d'Hestoria, concede-y el grau de doctora Honoris Causa. La profesora Iriarte destacó pola so contribución al estudiu de l'Antigüedá, como pionera nes investigaciones sobro les muyeres y lo femenino na antigua Grecia. Los sos trabayos centráronse, ente otros aspeutos, nel teatru áticu y la demokratía, nos mitos políticos atenienses, na violencia de xéneru y nos relatos atenienses sobro identidá cívica.

La reconocencia del ‘Óscar universitariu’ 

La profesora Iriarte, que recibió esta reconocencia poca dempués de xubilase del so llabor docente, calificó'l Honoris Causa como “el gran honor de la mio esistencia”. La nueva integrante del claustru de doctores y doctores señaló qu'esta distinción llega, amás, nun momentu “bien oportunu”, que-y anima a prosiguir nel so trabayu investigador. Mientres la so intervención, la profesora Iriarte calificó esta distinción como “Óscar universitariu”, que recueye namá como “productu d'una dómina y de un esfuerzu colectivu”. “Solo puedo aceptalo nel nome d'un ampliu elencu d'especialistes convencíes (y convencíos) del patrimoniu cultural qu'apurriría, en sí mesma, la hestoria de les muyeres, secularmente desoyida pol relatu históricu convencional”, sorrayó.

Mientres la so intervención, la profesora Iriarte sollertó de que la Demokratía o sistema políticu qu'heredamos de los antiguos griegos, ta viéndose tensionada, nos últimos años, pola “denigración de lo público y l'aponderamientu del individualismu enraxonáu”, “que nos manca acaldía dende tóxiques tribunes y medios de comunicación inmundos”, sorrayó. Pero, al so xuiciu, “frente al abilsu d'esta degradación ética, la Democracia sigue demostrando la so capacidá pa reinventase, pa sobrevivir. Frente a les redes agoreres que la califiquen de sistema póstumu, la Democracia fortalecer con organismos que, fai tan solo xunas décades, yeren inimaxinables”. Refirióse, en concretu, a los modernos ministerios y conseyeríes d'Igualdá, según a numberoses disposiciones lexislatives empuestes a establecer una efectiva igualdá de derechos cívicos. “Baltes son les entidaes sociopolíticas nes que cristalizó la llucha feminista, indisociable del alderique teóricu auspiciado poles universidaes occidentales dende mediaos del sieglu XX. Universidaes nes cualos, alumnáu y profesoráu femeninos integráronse masivamente per primer vegada na hestoria”, destacó.

La nueva integrante del claustru de doctores y doctores, que tuvo palabres de fondu agradecimientu escontra la so madrina y escontra les pioneres de los estudios de xéneru na Universidá d'Uviéu, trazó xuna refecha evolución histórica sobro estes investigaciones nel ámbitu académicu universitariu que, mientres munchos años, tuvieron callaes nes universidaes españoles. La situación, na actualidá, camudó y facer, d'acordies con la profesora Iriarte, inclusive d'una forma “un tanto sópita y arbitraria”. Pero la nueva integrante del claustru quixo centrase más no positivo. Sorrayó que, a finales del sieglu pasáu, les diverses especialidaes de disciplines como hestoria, arqueoloxía o filoloxía yá allugaben un númberu significativu d'espertes que, de forma individual, veníen adoptando l'enfoque de xéneru”. Iriarte Goñi resaltó, amás, los esfuerzos por favorecer los alcuentros ente estes profesionales, realizaos, por citar dellos exemplos, pola Asociación Española d'Investigación d'Hestoria de les Muyeres (AEIHM), fundada en 1991, qu'axuntaba y axunta a más de 200 historiadores de toles dómines o, yá nel nuevu sieglu, pol Grupu d'investigación Acreditáu Deméter, qu'axunta un bon númberu nuevos investigadores ya investigadores, con escelente formación, pa esaminar una Nueva Antigüedá.

La profesora Iriarte concluyó la so intervención con unes palabres sobro la situación de la muyer n'Afganistán. “Alvertimos que la palabra de les muyeres foi oxetu de interdicción nel espaciu públicu talibán, ablucándonos de que les ironíes helenes sobro'l silenciu como meyor atributu femenín fixérense trágicamente hestóriques nel cercanu Oriente”, puntualizó. “Nada podemos faer, sacantes educar, que, bien pensao, ye bien de. Esta ye siquier el convencimientu que siempres afaló la mio trayectoria”, concluyó.

Esperta n'Hestoria Antigua, comprometida col presente

La nueva integrante del claustru de doctores y doctores foi precedida nel usu de la palabra pola profesora Rosa María Cid López, encargada de realizar la laudatio. La catedrática de la Universidá d'Uviéu definió a Iriarte Goñi como “esperta nel estudiu de l'antigua Grecia, pero tamién bien comprometida colos problemes del presente”. Cid López empezó la so intervención estimando al Departamentu d'Hestoria, qu'asumió y aprobó la propuesta del Grupu d'Investigación Deméter en favor d'este Honoris Causa, que depués foi sofitada unánimemente en Conseyu de Gobiernu. Cid recordó que, nos más de 400 años d'hestoria de la universidá asturiana, solo recibieren esta reconocencia hasta agora dos muyeres académiques. 

Mientres la laudatio, la profesora Cid López detúvose en dalgunos de los numberosos llogros qu'afaten la trayectoria académica de la nueva integrante del claustru y fixo fincapié tamién na fonda relación de Iriarte Goñi cola universidá asturiana, qu'empieza a cuayase en marzu de 1992. “A partir d'esi momentu, la collaboración ente la profesora Ana Iriarte Goñi y el Departamentu d'Hestoria, al traviés de la área d'Hestoria Antigua d'Uviéu, foi xuna constante, yá sía en forma de conferenciante convidada, de participación en cursos de branu o coloquios, puntualizó.

Pa concluyir el so laudatio, la catedrática de la universidá asturiana resaltó que, por tolo espuesto, la profesora Iriarte, na actualidá collaboradora honorífica de la Universidá del País Vascu, axunta “méritos sobraos pa ser estremada como doctora Honoris Causa, siendo la helenista más destacada na actual universidá española, como se reconoz a nivel internacional, que siempres fomentó los estudios sobro les muyeres y el xéneru de la Grecia antigua dende'l compromisu feminista”, manifestó. Nesta xera, la profesora Cid recordó que l'académica agora distinguida collaboró viviegamente col profesoráu y alumnáu que güei configuren los programes de posgráu promovidos dende l'Institutu de Xéneru y Diversidá y,  cuantimás col profesoráu de la Universidá d'Uviéu, venceyáu a la área d'Hestoria Antigua del Departamentu d'Hestoria, sobremanera al traviés del Grupu d'Investigación Deméter. Maternidá, xéneru y familia, que sofita esta propuesta.

“Con esti doctoráu, ensin dala dulda, reconozse la brillosa trayectoria d'una historiadora con una prolífica y estimulante obra, que representa, amás, a toa xuna xeneración d'historiadores precursores, que desmontaron los paradigmes y prioridaes temátiques consagraes hasta'l momentu, sustituyéndolos por innovadores planteamientu teóricos y metodolóxicos”, añedió. El trabayu docente ya investigador d'estes pioneres foi'l que consiguió fundar los estudios sobro les muyeres na universidá española. Nesti contestu renovador, “Ana Iriarte Goñi destaca pola so dedicación al estudiu de les sociedaes antigües pa dar protagonismu a les muyeres de l'antigua Grecia y revisar les concepciones de lo femenino confrontando l'Antigüedá col mundu contemporaneu como nunca lo fixera la hestoria hexemónica, centrada na primacía de lo masculino”, concluyó.

Voz pa la metá callada de la población

Ignacio Villaverde, rector de la Universidá d'Uviéu, empecipió la so intervención citando a Hipatia d'Alexandría. “Dicen que dexó dichu qu'el qu'inflúi nel pensamientu del so tiempu, inflúi en tolos momentos que lu siguen. Dexa la so opinión pa la eternidá. Profesora Iriarte, usté dexó la so sabiduría pa la eternidá. Por eso ta usté güei equí y la comunidá universitaria de la Universidá d'Uviéu acompañar”, empezó'l máximu responsable de la universidá asturiana.

El rector manifestó que la cultura helénica, la so paideia, anubre la nuesa realidá, inclusive la más inmediata y cotidiana, anque nun lo apreciemos n'este trajín diariu. “Ye'l nuesu capital humanu y cultural. Xuna paideia apinada de clásicos que nos definen y arriquecen, que nos mecen y consuélennos, que nos enseñen caminos inesperaos”, dixo. “Profesora Iriarte, usté ye quien nos empunxo pel camín de los clásicos. Como Adeona, empónnos usté con mano firme y templada y afayar lo inesperao. Como xuna moderna Ariadna que nos ufierta'l filo de los clásicos griegos pa emponenos nel llaberintu de la vida contemporanea y salvanos del tarrecible minotauru de la ignorancia y el fanatismu. Y sobremanera de la ceguera”, mentó Villaverde.

El rector detúvose tamién nel papel de pionera de la profesora Iriarte en dar voz a la metá callada de la población. “Usté dio-yos voz. Arrincó de les garres de la mudez a les muyeres. Profesora Iriarte, dio-yos voz a eses muyeres y a los sos enigmes, y empúnxonos como Ariadna al traviés d'ellos pa entender y camudar, pa vencer al minotauru de la violencia y el silenciamiento”, manifestó.

Villaverde citó a Gloria Steinem, que dexó escritu que “cuando faes daqué qu'a la xente impórtalu, impórtes-y a la xente”. “Usté fixo enforma que lu importa a la xente, por eso usté importa y ye importante pa siguir esi camín que transiten compañeres y profesores que, dende va munchos años, contra tolos avatares propios d'una traxedia griega, alzaron xuna escuela de la qu'esta universidá siéntese bien arguyosa”, sorrayó.

El máximu responsable de la institución académica mentó los múltiples llazos de la profesora Iriarte coles pioneres n'estudios de xéneru de la Universidá d'Uviéu. El rector quixo tener una alcordanza bien especial escontra cuatro muyeres de la institución académica asturiana, que daquién calificó, dixo, de “feministes, pacientes y perseverantes”: Amparo Pedregal, Rosa Cid –la so glosadora y madrina–, Socorro Suárez ya Isabel Carrera, “porque un día decidieron dexar de ser mudes y que el so universidá nun la fora”. 

“Ser doctor Honoris Causa ye la máxima espresión d'agradecimientu d'una universidá pa quien, nun formando parte del so claustru, emprestáron-y servicios estraordinarios y relevantes. Asina ye nel so casu, ya incorpórase a un claustru llenu de grandes méritos”, añedió Villaverde. La Universidá d'Uviéu –concluyó—“se balagoria de cuntar con investigadores ya investigadores de referencia internacional incuestionable nel so campu de conocencia. Dende güei, usté tamién forma parte d'esta comunidá de sabies y sabios”.