template-browser-not-supported

Notas de prensa

Una doctora pola Universidá d'Uviéu llogra'l Premiu Enrique Fuentes Quintana a la meyor tesis n'Humanidaes

Patricia Aparicio Martínez llogra esti galardón, otorgáu pola Fundación FUNCAS, pol trabayu tituláu ‘Arqueoloxía Agraria y Paisaxes Simbólicos nel valle de Sondondo, Perú’ | La investigación foi codirigida por Margarita Fernández Mier, profesora de la Universidá d'Uviéu, y José Canziani, profesor de Pontificia Universidá Católica del Perú, y foi premiada ente más de 130 tesis doctorales | “Esti galardón ye un impulsu pa siguir y perseverar na carrera académica”, afirma la investigadora, qu'anguaño tien un contratu postdoctoral na Universidá de Toronto | Esti estudiu multidisciplinar demuestra cómo la identificación de cambeos nel paisaxe agrario ayúdanos a afondar nos tresformamientos sociopolíticas de les sociedaes prehispániques y evidencia el relevante papel que desempeña l'ámbitu simbólicu y la ritualidad nel paisaxe agrario cotidianu

La tesis doctoral de Patricia Aparicio Martínez titulada Arqueoloxía Agraria y Paisaxes Simbólicos nel valle de Sondondo, Perú llogró'l Premiu Enrique Fuentes Quintana, otorgáu pola Fundación FUNCAS, na categoría d'Humanidaes. Aparicio Martínez defendió la so investigación na Universidá d'Uviéu nel marcu del Programa de Doctoráu n'Investigaciones Humanístiques nel añu 2022. Los Premios Enrique Fuentes Quintana tienen como oxetivu compensar l'esfuerzu, el compromisu qu'esixe la realización d'una tesis doctoral. 

La tesis galardonada foi codirigida por Margarita Fernández Mier, profesora de la Universidá d'Uviéu, y José Canziani, profesor de Pontificia Universidá Católica del Perú, y foi premiada ente más de 130 tesis doctorales. “Esti premiu supon un gran arguyu y una reconocencia al esfuerzu que fixi nesti trabayu”, destaca la investigadora.  “Siempres quixi dedicame a la investigación, pero cuando terminé'l máster nun tuvi la oportunidá de tener una beca predoctoral llarga, yeren los peores años de la crisis económica, y la vida llevóme a Perú”, añede. “Esti premiu tamién-y lo debo a toles persones, que fueron munches, que m'ayudaron y animáronme a siguir col proyectu. Amás, profesionalmente esti premiu ye un impulsu pa siguir y perseverar na carrera académica. Toi bien emocionada y estimosa porque la mio tesis fuera premiada”, sorraya.

Aparicio Martínez esplica que llegó a Perú en 2014 y en 2015 conoció'l valle de Sondondo na sierra sur de Ayacucho, en plenos Andes y namoróse de la zona. “Sentí que yera un llugar bien especial y siempres m'interesara enforma estudiar los paisaxes agrarios. Esti valle ye un gran llaboratoriu vivu pa estudiar cómo les sociedaes andines antigües remanaben el territoriu.  Amás, tenemos la oportunidá d'aprender de les sos comunidaes güei día, pero non solo pa conocer el pasáu, sinón pa buscar un futuru sostenible nel mundu rural”, manifiesta

La investigadora escoyó a la Universidá d'Uviéu pa cursar el doctoráu porque, naquellos años, formaba parte del grupu LLABOR-LANDS, que lideraba Margarita Fernández Mier, la so directora y amiga, con quien lleva trabayando más de 20 años. “Escoyí la Universidá d'Uviéu onde ella ye profesora y onde hai xuna importante llínea d'investigación n'Arqueoloxía del Paisaxe y Arqueoloxía Agraria”, apunta.

Aparicio, nacida en Astorga en 1985, tien nesti momentu un contratu postdoctoral d'investigación cola Universidá de Toronto en Canadá, onde va siguir investigando la creación y cambeos nos paisaxes culturales del Perú al traviés d'un estudiu comparáu ente la sierra y la mariña. “Gustaríame siguir formándome mientres unos años más y dempués tornar a España y poder impulsar l'Arqueoloxía Andina dende dalgún puestu estable na universidá o'l CSIC”, asegura.

Paisaxe agrario

Na investigación premiada, estudió'l paisaxe agrario del valle de Sondondo (Perú), analizando la formación y los tresformamientos que s'asocedieron nos sistemes de terraces y andenes a lo llargo del últimu mileniu. Investigó tanto lo relativo a la so forma constructivo y tecnolóxico, como a los cultivos qu'acoyeron y la simboloxía que les comunidaes dan a estos elementos y procesos. Esti estudiu de calter diacrónicu evaluó los cambeos nel paisaxe dende'l periodu Entemediu Tempano (500 a. C.- 600 d. C.) hasta l'Horizonte Tardíu (1450-1532 d. C.). L'estudiu pudo constatar la creación temprana d'árees de terraces, munches d'elles clasificaes primeramente como incaiques, lo que confirma la planificación d'amplios sectores agrícoles en periodos bien tempranos --principalmente nel periodu Entemediu Tempranu--, de los qu'apenes se sabe nada, yá que nun se cunta con un rexistru claru del poblamientu nestes etapes. Amás, l'afayu d'estructures funeraries y doméstiques so les terraces dexó acotar y fechar los terribles tresformamientos territoriales que les sociedaes prehispániques realizaron pa la creación de nuevos espacios agrícoles preminentemente nel periodu Entemediu Tardíu.

Amás, les resultancies paleobotánicos llograos del analís múltiple de microfósiles en suelu fueron esenciales p'acotar el cultivu del maíz, pero con una frecuencia irregular na cronoloxía y xuna importante apaición del cultivu de la familia de les Chenopodiaceae, preeminentemente nos estadios más tempranos de l'agricultura prehispánica temprana del valle.
 
Esta investigación confirma que les afirmaciones clásiques sobro'l paisaxe agrario, que tradicionalmente venceyaba esta tecnoloxía agrícola a la espansión del estáu Huari dende circa 600 d. C. al 1000 d. C. y, darréu, l'atribución de la so estandarización mayoritaria mientres l'Imperiu Inca, a partir de 1450 d. C. hasta la irrupción española del virreinatu, tienen de revisase.
 
La investigación sirvir de l'arqueoloxía del paisaxe p'afondar nos elementos que formen parte del paisaxe agrario: dende los sistemes de terraces y andenes a los espacios d'hábitat y almacenamientu, pasando poles piedres maqueta, como elementu simbólicu. Y afonda na ontoloxía andina pa entender los paisaxes sagraos. Metodológicamente, la investigación aplica, per primer vegada, l'arqueoloxía agraria al contestu andín acotando la so eficacia p'aldericar problemátiques agraries y fenómenos culturales de calter rexonal pa Andar Centrales antes encetaos dende otres perspectives como la xeografía cultural o l'arqueoloxía más tradicional que solo estudiaba los sitios arqueolóxicos y non el paisaxe cultural. 
 
Esti trabayu multidisciplinar demuestra cómo la identificación de cambeos nel paisaxe agrario ayúdanos a afondar nos tresformamientos sociopolíticas de les sociedaes prehispániques y evidencia el relevante papel que desempeña l'ámbitu simbólicu y la ritualidad nel paisaxe agrario cotidianu.

El trabayu cuntó col financiamientu de la Dirección de Xestión de la Investigación de la Pontificia Universidá Católica de Perú; la Fundación Palarq y el so programa d'ayudes pa misiones españoles d'Arqueoloxía y Paleontoloxía Humana nel estranxeru; y el Ministeriu de Cultura y Deportes d'España al traviés del programa d'Escavaciones Arqueolóxiques nel Esterior de la Dirección Xeneral de Patrimoniu. 

 

Documents